WCZESNE NIEADAPTACYJNE SCHEMATY.

Czym są nieadaptacyjne schematy?

Każdy z nas posiada wczesne schematy czyli ważne przekonanie na własny temat oraz środowiska, które przyjmujemy bez kwestionowania. Nabywamy je już od wczesnego dzieciństwa. Wszystko to co występuje we wczesnych latach życia ma ogromny wpływ na to, co dzieje się z nami w teraźniejszości. Większość tych schematów na szczęście bywa adaptacyjna, czyli taka, która pozwala łatwiej odnaleźć się w różnych sytuacjach i w zdrowy sposób zadbać o swoje potrze potrzeby. Nieadaptacyjne schematy tworzą się poprzez doświadczania w dzieciństwie oraz w okresie adolescencji różnych form wykorzystania, zaniedbania, chaosu zbyt luźnej lub nadmiernej kontroli. Krótko mówiąc wczesne nieadaptacyjne schematy to wzorce emocjonalne i poznawcze, które są dla danej osoby niszczące. Powodując duży dyskomfort w życiu dorosłym.

Schematy z dzieciństwa, wpływają w sposób znaczący na nasze zachowania tu i teraz. Nieświadomie powielamy kalkę z wczesnych lat dzieciństwa. Kierujemy się nieuświadomioną treścią schematów, które dostarczają nam wiele bólu i cierpienia szczególnie w relacjach z drugim człowiekiem.

Jak się ich pozbyć?

Aby móc pracować nad eliminację niebezpiecznych schematów warto je najpierw poznać i przeanalizować. Przyjrzeć się własnej przeszłości i temu co wpływa na nasze obecne zachowanie. Carl Yung wyróżnił osiemnaście wczesnych nieadaptacyjnych schematów. Większość osób prezentuje przynajmniej dwa lub trzy schematy, a nawet i więcej. Poniżej zamieszczono krótki opis każdego z nich.

1. DEPRYWACJA EMOCJONALNA

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Poczucie, że moje potrzeby emocjonalne nie są ważne i nie zostaną zaspokojone przez innych. Deprywacja emocjonalna może dotyczyć któregoś z trzech rodzajów potrzeb:

• bliskości, ciepła i czułości;

• bycia wysłuchanym i zrozumianym;

• wsparcia i pokierowania.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle powstaje wskutek zimnego bez uczuciowego traktowania dziecka przez rodziców.

2. PORZUCENIE / NIESTABILNOŚĆ WIĘZI

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Przekonanie, że bliskie mi osoby prędzej czy później odejdą (wyjadą, porzucą mnie, umrą) i/lub przestaną się mną interesować.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle powstaje na skutek fizycznej rozłąki, albo z doświadczenia bycia niezauważanym przez rodziców i pozostawianym samym sobie.

3. NIEUFNOŚĆ / SKRZYWDZENIE

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Przekonanie, że inni mogą nas zranić, wykorzystać, oszukać bądź poniżyć. Zwykle wiąże się to z tym, iż krzywda jest celowa.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zazwyczaj powstaje na bazie takich właśnie doświadczeń dziecka: znieważania, wyśmiewania czy niesprawiedliwego traktowania przez rodziców, rodzeństwo, rówieśników bądź inne osoby.

4. IZOLACJA SPOŁECZNA / WYOBCOWANIE

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Osoba będzie nieustannie sobie powtarzać, że nie pasuje do innych, dlatego lepszym rozwiązaniem według niej będzie gdy się odizoluje. Samotność jest podyktowana niskim poczuciem wartości. Tego typu osoba uważa się za „odmieńca”.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle bierze się z doświadczeń dziecka, które widziało, że ono samo bądź jego rodzina różnią się znacząco od otoczenia (np. dzieci dyplomatów, pochodzenie z wyraźnie bogatszej bądź uboższej rodziny, inny kolor skóry, inne wyznanie itp.). Lub z poczucia dziecka, którego rodzice znacząco podkreślają swoją i jego niższość.

5. WADLIWOŚĆ / WSTYD

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Poczucie, że coś jest ze mną nie tak, że mam w sobie jakąś trwałą wadę. Może ona dotyczyć bardzo różnych rzeczy: wzrostu, wagi, inteligencji, potrzeb itp. Innymi słowy schemat ten to kwintesencja posiadania kompleksów. Dana osoba będzie wciąż krążyć wokół swoich wad, a nawet ich się doszukiwać. Ma poczucie, że jest niepełnowartościowa, zła, gorsza…

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle bierze się z sytuacji, w których dziecko doświadczało silnej krytyki bądź wyśmiewania ze strony rodziców, rówieśników czy innych osób.

6. PORAŻKA

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Przekonanie, że nie jestem w stanie osiągnąć tak wiele jak inni. Często uważa się za osobę głupszą, nieporadną życiowo i całkowicie pozbawioną jakichkolwiek umiejętności. To schemat dość podobny do wadliwości, przy czym wadliwość dotyczy cech, zaś porażka dotyczy kompetencji. …

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Częste źródła tego schematu to krytyczni, wymagający i dający mało wsparcia rodzice.

7. ZALEŻNOŚĆ / NIEKOMPETENCJA

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Przekonanie, że nie jestem w stanie podjąć samodzielnie dobrej decyzji i dokonać właściwego wyboru i/lub, że nie jestem w stanie sprostać samemu codziennym obowiązkom.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle jest efektem zachowawczych reakcji rodziców, którzy nie pozwalali dzieciom na samodzielność i niezależność bądź mieli skłonność do negowania i krytykowania wyborów dziecka.

8. PODATNOŚĆ NA ZRANIENIA I CHOROBY

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Obawa, że w każdej chwili może wydarzyć się jakaś katastrofa (nagle wykryją u mnie jakąś poważną chorobę, stracę majątek, zdarzy się powódź albo coś innego, równie strasznego).

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle źródłem tego schematu jest nadopiekuńczy i zamartwiający się rodzic, który przekazuje dziecku wizję świata jako niebezpiecznego i nieprzewidywalnego miejsca.

9. UWIKŁANIE EMOCJONALNE / NIEROZWINIĘTE JA

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Schemat zbyt dużej bliskości między mną a inną ważną dla mnie osobą (najczęściej rodzicem bądź partnerem). Ilekroć masz wrażenie, że ktoś w Twoim otoczeniu zbyt dużo czasu spędza rozmawiając z mamą przez telefon, to prawdopodobnie widzisz ten właśnie schemat w działaniu. Posiadanie tego schematu wiąże się czasem z trudnością w uświadamianiu sobie swoich własnych potrzeb.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle pojawia się jako skutek działania rodziców, którzy za bardzo kontrolują dziecko albo przesadnie opiekują się nim uniemożliwiając rozwinięcie własnej tożsamości.

10. PODPORZĄDKOWANIE SIĘ

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Poczucie, że muszę poddać się woli innych osób, bo inaczej spotkają mnie jakieś przykre konsekwencje (gniew, odrzucenie, odwet). Mając ten schemat reaguję na prośby jak na rozkazy.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Typowe źródło tego schematu to doświadczenia dziecka w relacji z bardzo kontrolującym i narzucającym swoje zdanie rodzicem, który stosował karne sankcje jeśli dziecko nie podporządkowało się jego zdaniu - brak praw do własnej opinii.

11. SAMOPOŚWIĘCENIE

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Odruch rezygnowania z własnych potrzeb i poświęcania się na rzecz innych osób. Poczucie, że inni zawsze będą ważniejsi.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zazwyczaj osoby z tych schematem w dzieciństwie były obarczane odpowiedzialnością za dobre samopoczucie któregoś (bądź obojga) z rodziców. Dziecko musiało spełniać potrzeby swoich rodziców.

12. ZAHAMOWANIE EMOCJONALNE

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Przekonanie o tym, że powinienem tłumić swoje spontaniczne emocje i impulsy (np. wyrażanie złości, głośny śmiech, zabawa, taniec), bo inaczej mogę zranić kogoś, wygłupić się albo doprowadzić do tego, że inni będą mieli o mnie złe zdanie.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Częste źródło tego schematu to rodzice zniechęcający dziecko albo nawet karzący je za spontaniczne wyrażanie emocji, głośną zabawę, płacz itp.

13. NADMIERNE WYMAGANIA / NADMIERNY KRYTYCYZM

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Poczucie, że cokolwiek zrobię, nie jest wystarczająco dobre i w związku z tym powinienem się bardziej starać (być lepszym rodzicem, pracownikiem, lepiej przygotowywać potrawy, dokładniej sprzątać itp.). Schemat ten zawiera też w sobie skłonność do samokrytycyzmu.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle źródłem tego schematu są bardzo wymagający rodzice i/lub presja ze strony otoczenia aby mieć wybitne osiągnięcia.

14. ROSZCZENIOWOŚĆ / WIELKOWOŚĆ

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Poczucie bycia kimś szczególnym (mądrzejszym, ładniejszym itp.), kto może robić i mówić co chce, niezależnie od tego, czy innym to odpowiada. Mając ten schemat przedkładam swoje potrzeby i preferencje nad potrzeby innych.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zazwyczaj schemat ten bierze się z doświadczeń, w których dziecko czuje się uprzywilejowane, wyjątkowe i/lub jest traktowane przez rodziców w pobłażliwy sposób.

15. NIEDOSTATECZNA SAMOKONTROLA I SAMODYSCYPLINA

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Powtarzająca się trudność w utrzymaniu właściwego poziomu samokontroli i tolerowaniu frustracji. Mając ten schemat będę miał trudności w dotrzymywaniu terminów (np. pisanie na studiach prac na czas) i wywiązywaniu się z nudnych, rutynowych obowiązków (np. sprzątanie w mieszkaniu).

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Typowe źródło tego schematu to brak dopilnowania przez rodziców oraz nakładania przez nich wystarczających ograniczeń.

16. POSZUKIWANIE AKCEPTACJI I UZNANIA

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Schemat uzależniania poczucia własnej wartości od opinii innych. Mając ten schemat będę dokonywać wyborów kierując się przede wszystkim tym, jak zostaną one odebrane przez innych, a nie tym, na ile są dla mnie dobre.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle rozwija się u dzieci, których rodzice narzucają własne zdanie na temat tego, co jest właściwe i pożądane.

17. NEGATYWIZM / PESYMIZM

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Schemat nadmiernego skupiania się na negatywnych aspektach życia przy jednoczesnym minimalizowaniu aspektów pozytywnych. Posiadając ten schemat będę miał skłonność do widzenia wszystkiego w czarnych barwach. Mogę też być przesadnie ostrożny. Chroniczne zamartwianie się, czujność, narzekanie i niezadowolenie.

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Częste źródło tego schematu to rodzic roztaczający taką właśnie wizję świata („a nie mówiłem?!”). Widzi świat w czarnych barwach – dziecko nie zna pozytywnych stron życia.

18. BEZWZGLĘDNA SUROWOŚĆ

CO MYŚLI OSOBA DOROSŁA?

Przekonanie, że każdy błąd zasługuje na surową karę. Posiadając ten schemat będę surowy oraz będę mieć trudności z wyrozumiałością i wybaczaniem sobie i innym. Nie będę też skłonny uznawać czegoś takiego, jak okoliczności łagodzące

JAK POWSTAŁ SCHEMAT?

Zwykle bierze się z doświadczania przez dziecko surowości i karzącego stosunku ze strony rodziców i doświadczania braku wyrozumiałości i współczucia.

A jakie schematy z dzieciństwa rządzą Twoim życiem?

Warto spojrzeć na siebie z odpowiednim dystansem lub z pomocą terapeuty i zastanowić się, co jest dla nas destrukcyjne. Poznanie trudności, a co za tym idzie jej źródło, daje szansę na zbudowanie nowych wzorców postępowania, co może wpłynąć na nasz dobrostan.